Vergeten beroepen

* Het vergeten beroep van de lantaarnopsteker

Stel je voor: je loopt door de straten van Amsterdam, Rotterdam of Utrecht in de 19e eeuw. De zon is onder, de duisternis valt in en langzaam veranderen de grachten en steegjes in een onheilspellende schaduwwereld. Maar dan – een flikkerende vlam, een zacht gesis en één voor één lichten de lantaarns op. De stad krijgt weer vorm en het is allemaal te danken aan een man die vandaag de dag nagenoeg vergeten is: de lantaarnopsteker.

Een flakkerend ambacht

De lantaarnopsteker was een vertrouwd gezicht in de Nederlandse steden en dorpen. Gewapend met een lange stok met een brandend lont of een haak, ging hij elke avond op pad om de gaslantaarns in de straten aan te steken. En als de nacht voorbij was, keerde hij terug om ze weer te doven. Dit ritueel vond plaats in een tijd waarin elektriciteit nog toekomstmuziek was en gasverlichting de norm.

Niet alleen een lichtbrenger

De taak van de lantaarnopsteker was belangrijker dan je zou denken. Een goed verlichte straat betekende minder criminaliteit en meer veiligheid voor nachtelijke wandelaars. Bovendien hadden sommige lantaarnopstekers extra verantwoordelijkheden: ze controleerden of de gasleidingen werkten, rapporteerden defecte lantaarns en fungeerden soms zelfs als informele stadswachten.

De opkomst en ondergang

Het beroep beleefde zijn hoogtepunt in de 19e eeuw, toen duizenden lantaarns in steden als Den Haag en Groningen dagelijks moesten worden aangestoken. Maar zoals bij zoveel ambachten, luidde de vooruitgang het einde in. De introductie van elektrische verlichting aan het eind van de 19e en begin 20e eeuw maakte de lantaarnopsteker overbodig. In een paar decennia verdween het beroep volledig uit het straatbeeld.

Een nostalgisch schijnsel

Vandaag de dag kennen we de lantaarnopsteker vooral uit oude prenten en verhalen. In sommige steden wordt het vak nog weleens nagespeeld bij historische evenementen, als eerbetoon aan deze onmisbare nachtwakers van weleer. Hun werk mag dan verdwenen zijn, hun licht brandt voort in de geschiedenis.

Dus de volgende keer dat je een klassieke gaslantaarn ziet branden, stel je dan eens voor hoe een eenzame figuur met een lange stok door de schemering schuifelt, de nacht verjagend met een enkele vlam. *

Af en toe vraag ik me af wat voor beroepen er nog meer zullen uitsterven en worden vergeten. Blijft het vak van columnist nog lang bestaan ? U realiseert het zich waarschijnlijk niet, maar de tekst tussen * * is niet geschreven door mij, maar heb ik van ChatGPT. Geef het programma een opdracht en je krijgt een duidelijke tekst.

Ik beloof u dat dit de eerste en laatste keer is dat ik als columnist gebruik heb gemaakt of zal maken van ChatGPT. Maar het zet je wel aan het denken: valt de columnist straks ook onder de vergeten beroepen ?

N.B. De opdracht voor ChatGPT luidde:
Schrijf over het vergeten beroep van lantaarnopsteker. Wat deden ze, waar deden ze dat, waarom deden ze het. Schrijf in de stijl van Fred van Assendelft van NL Magazine.