TAAL 11 Sociolinguïstiek

Een man zal soms iets mooi vinden en een vrouw vindt dat dan schattig of snoezig. Ik heb het over een sukkel en een jonger iemand zal diezelfde persoon een dombo vinden en wat dacht u van dit verschil: ‘ Dat kan gerelateerd worden aan’ en ‘Dat heeft te maken met’. Verschil in sociale klasse ?

Iedereen maakt deel uit van een bepaalde groep. Iedereen heeft een etniciteit, een nationaliteit, een geslacht, leeftijd, sociale klasse en nog veel meer. Soms kun je van groep verwisselen. Dat geldt alleen niet voor etniciteit, geslacht, leeftijd, huidskleur en zo.

Tot voor kort ging iemand die in een gereformeerd gezin was geboren naar de gereformeerde kerk, ging naar de gereformeerde jongelingsvereniging en bleef gereformeerd. Tegenwoordig is veel meer mobiliteit mogelijk; iedereen heeft de kans ‘hogerop te komen’ of juist ‘in de goot te raken’. Zelfs nationaliteit kan, onder voorwaarden, veranderd worden.

Toch maakt iedereen deel uit van diverse groepen: je leeft in een bepaald land, in een plaats in een wijk, bent man of vrouw, hebt een religieuze overtuiging, je hebt een bepaald opleidingsniveau, je hebt een zekere baan of juist niet.

Niet alleen de gesproken tekst is belangrijk, maar ook de al of niet subtiele signalen die we verzenden via het vocale- en non-verbale kanaal. Hoe luid wordt iets gezegd, wat voor gezichtsuitdrukkingen en handgebaren worden erbij gebruikt en zelfs wat voor kleding wordt erbij gedragen. Die enorme gelaagdheid van communicatie maakt het mogelijk verschillende, soms tegenstrijdige, boodschappen tegelijk uit te zenden.

Wat ik nu zo leuk vind aan de wereldleiders, meneer P (Rusland), meneer T (VS) en meneer X (China), dat je soms met sociolinguïstiek iets over deze mensen te weten kunt komen. Vaak lezen ze voor wat hun ambtenaren ze voorgekauwd hebben, maar soms komt er, na een vraag of opmerking die ze niet verwachtten een spontaan antwoord. Juist die zijn voor de taalkundige het leukst.

Meneer P wil daarom graag uren vragen beantwoorden, zelfs live op tv, maar die vragen moeten wel van te voren op schrift gesteld zijn. Meneer T wil geen journalisten meer die moeilijke vragen stellen en van meneer X vinden we eigenlijk helemaal geen spontane woorden meer. En non-verbaal ? Trekken leiders daarom van die pokerfaces, zodat we niets kunnen aflezen ? Hebt u meneer X wel eens zien lachen ?

Een enkele keer is er iets spontaan, als de leider wordt tegengesproken of tegengas krijgt. Dan pas is het smullen in de sociolinguïstiek.

Gebaseerd op: Inleiding in de sociolinguïstiek; Gerritsen, M.; Boves, T.L.L., 1995.