Door Jos de Jong - NLMagazine, Economie & Duurzaamheid, KLM, Tata, staatsleningen en garanties - Sommige grote Nederlandse bedrijven lijken altijd op steun van de overheid te kunnen rekenen. KLM is daar een schoolvoorbeeld van. Het luchtvaartbedrijf, met zijn mooie blauwe vliegtuigen, werd in 2020 zwaar getroffen door de coronapandemie en dreigde zelfs failliet te gaan.
De regering-Rutte III redde het bedrijf met miljarden aan leningen, garanties en loonsubsidies. Politiek gezien was dit natuurlijk begrijpelijk want KLM is een van de grootste werkgevers in de Randstad en cruciaal voor Schiphol en de Nederlandse economie.
Strenge voorwaarden niet nageleefd
De reddingsoperatie kwam met strenge voorwaarden, zoals structurele kostenreducties en toezicht door staatsagent Jeroen Kremers. Dit moest voorkomen dat de overheid opnieuw miljarden zou verstrekken zonder enige controle zoals dat het geval was bij de bankencrisis van 2008. Maar ondanks deze maatregelen hield KLM zich niet aan de afgesproken besparingen. Toen de luchtvaart na de pandemie aantrok, liet de directie de kosten weer oplopen. Bonussen werden uitgekeerd, lonen verhoogd en besparingsplannen uitgesteld.
Kremers bekritiseerde dit, maar werd genegeerd. De ministers Eelco Heinen (Financiën) en Barry Madlener (Infrastructuur) concludeerden eind 2023 in een evaluatie dat KLM financieel niet sterker uit de crisis is gekomen en dat veel voorwaarden niet of slechts deels zijn nageleefd. Toch bleef KLM buiten schot.
Conclusie: KLM weet dat de overheid altijd zal bijspringen in tijden van crisis.
Toekomstige steun en nieuwe machthebbers
Het dossier is daarmee echter niet gesloten. Ook KLM erkent inmiddels zèlf dat de kosten te hoog zijn en dus is het bedrijf begonnen met een aantal besparingen; loonsverhogingen worden bevroren, uitgaven worden geschrapt en honderden kantoorbanen verdwijnen.
Ondanks deze maatregelen hebben piloten het groene licht gegeven aan flexibelere roosters in ruil voor een extra half maandsalaris, waarmee nogmaals wordt bevestigd dat zij de echte machthebbers binnen KLM zijn.
Onbeperkte steun of heeft de overheid geleerd
Maar de vraag blijft of de overheid in de toekomst bedrijven blijft steunen, ongeacht of ze zich aan afspraken houden? Dit debat is actueler dan ooit, zeker nu Tata Steel drie miljard euro steun vraagt voor verduurzaming. De evaluatie van KLM mag dus niet in een la verdwijnen, want de volgende miljardensteun ligt al op tafel.
De overheid beweert te hebben geleerd van eerdere fouten, maar of dat in de praktijk merkbaar zal zijn, moet nog blijken.
